Rodzaje żarówek – wszystko, co trzeba wiedzieć

Współczesny rynek oświetleniowy oferuje ogromny wybór żarówek. Różnią się w kwestii technologii, mocy, poboru energii, barwy, czy funkcji dodatkowych, takich jak zdalne sterowanie barwą światła lub włączanie automatyczne. Klienci mogą kupić żarówki tradycyjne, w nietypowych kształtach lub modne w ostatnich latach żarówki dekoracyjne. Oto poradnik, który pomoże Ci odnaleźć się w parametrach i rodzajach żarówek.

Typy żarówek używanych współcześnie

Współcześnie dostępne są cztery główne rodzaje żarówek, różniące się – między innymi – technologią działania, efektywnością energetyczną i trwałością. Są to:

• Żarówki tradycyjne (żarowe) – coraz rzadziej spotykane ze względu na wysokie zużycie energii i niską trwałość (najczęściej to około 1 000 godzin). Emitują ciepłe światło (2700 K) i mają współczynnik oddawania barw (CRI) bliski 100, co oznacza doskonałe odwzorowanie kolorów.
• Żarówki halogenowe – to nowoczesna, ulepszona wersja żarówek tradycyjnych: bardziej energooszczędna (ok. 30% mniejsze zużycie prądu) i trwalsza (2 000-4 000 godzin). Tzw. halogeny dostępne są w różnych temperaturach barwowych: od ciepłej (2 700 K) po zimną (4000-5000 K).
• Żarówki LED – najnowocześniejsze i najbardziej energooszczędne (a przez to ekologiczne). Zużywają nawet do 90% mniej energii niż żarówki tradycyjne, a ich żywotność wynosi od 15 000 do 50 000 godzin, co jest bardzo dobrym wynikiem. Występują w szerokim zakresie temperatur barwowych (2 200-6 500 K) i pozwalają na regulację intensywności światła.
• Żarówki fluorescencyjne (świetlówki kompaktowe) – energooszczędna alternatywa dla żarówek żarowych, choć stosowana rzadko: wolniej się rozświetlają i zawierają potencjalnie szkodliwą rtęć. Ich żywotność to 8 000-15 000 godzin, a zużycie energii jest około 75% niższe niż w przypadku żarówek tradycyjnych (zależy to oczywiście od konkretnego modelu).

Rodzaje żarówek halogenowych

Klasyfikację żarówek można rozwijać dalej. Same żarówki halogenowe możemy podzielić kilka typów w zależności od konstrukcji czy zastosowania:

• Standardowe – klasyczne halogeny w kształcie tradycyjnej żarówki z gwintem E27 lub E14.
• Reflektorowe – oznaczane jako GU10 lub MR16, emitujące skupione światło, stosowane w oprawach sufitowych i punktowych.
• Kapsułkowe – małe, kompaktowe żarówki G4 lub G9, często używane w dekoracyjnym oświetleniu.
• Halogeny liniowe – podłużne żarówki R7s, stosowane w lampach warsztatowych i oświetleniu zewnętrznym.

Rodzaje żarówek LED

Z kolei żarówki LED są dostępne w różnych wariantach technologicznych i kształtach:

• Standardowe LED – zamienniki klasycznych żarówek E27 i E14, o szerokim kącie świecenia.
• Reflektorowe LED – oznaczane jako GU10, MR16 czy PAR, o wąskim kącie świecenia (30-60°), stosowane w oświetleniu punktowym.
• Filament LED (vintage, dekoracyjne) – wyglądają jak klasyczne żarówki żarowe, dzięki diodom LED w kształcie włókien. Chętnie wybierane jako żarówki ozdobne, np. we wnętrzach industrialnych.
• Inteligentne LED – sterowane aplikacją lub pilotem, umożliwiające zmianę barwy światła i jego intensywności.
• LED COB – wysokowydajne żarówki z dużą ilością diod na jednej powierzchni, które zapewniają równomierne światło. Ich popularnym wariantem są taśmy LED COB, np. w formie pasków kontaktowych (chętnie wybierane do oświetlenia blatów kuchennych). 

Na jakie parametry żarówki zwrócić uwagę przed zakupem?

Na każdym opakowaniu żarówki znajdziemy cyfry i symbole, które określają, jakie światło emituje żarówka i na jakich zasadach działa. Nie zawsze one jasne, dlatego warto przypomnieć ich znaczenie:

• Moc (W) – im wyższa moc, tym większe zużycie energii, ale trzeba wiedzieć, że w przypadku oświetlenia LED moc nie przekłada się bezpośrednio na ilość światła.
• Strumień świetlny (lm, lumeny) – określa jasność żarówki. Przykładowo, 800 lm odpowiada klasycznej żarówce 60 W, a 1600 lm – żarówce 100 W.
• Temperatura barwowa (K) – określa barwowy odcień światła: mniej niż 3000 K – ciepłe, żółtawe światło; 3000-4500 K – neutralne, białe światło, chętnie wybierane np. do kuchni i łazienki; 4 500 K i więcej – zimne światło (mniej przytulne, jednak pobudzające), stosowane w biurach, przestrzeniach publicznych i garażach.
• CRI (Ra) – wskaźnik oddawania barw. W pewnym uproszczeniu określa, na ile światło żarówki jest zbliżone do światła dziennego (innymi słowy: jak wpływa na percepcję barw). Im wyższy (maksymalna wartość to 100%), tym bardziej naturalne kolory. Żarówki LED mają zwykle CRI przekraczające 80%, a żarowe nieco większy. 
• Kąt świecenia – waha się od 30° (światło punktowe) do 360° (światło rozproszone). Warto pamiętać, że na kąt świecenia wpływ ma także lampa (duże, głębokie klosze mogą ten kąt zmniejszać po zamontowaniu żarówki).
• Trwałość (h) – LED może działać nawet 50 000 godzin, podczas gdy – jak już wspomnieliśmy – halogeny i świetlówki są mniej trwałe.
• Kompatybilność ze ściemniaczem – nie wszystkie żarówki mogą obsługiwać funkcję ściemniania, więc warto to sprawdzić przed zakupem.

Zwróć uwagę na gwint żarówki

Najpopularniejsze gwinty w żarówkach domowych to E27 i E14 – są stosowane w ogromnej większości lamp sufitowych, stojących czy biurkowych. Dlaczego takie oznaczenie? Litera E oznacza gwint edisonowski (od nazwiska jego wynalazcy, Thomasa Edisona, z kolei liczby wskazują na średnicę gwintu. Gwint E27 (27 mm), zwany również dużym gwintem, pasuje do standardowych żarówek o większej mocy. Gwint E14, czyli tzw. mały gwint (średnica 14 mm), jest częściej używany w żyrandolach, kinkietach lub lampach dekoracyjnych.

W oświetleniu punktowym najczęściej stosuje się gwinty/trzonki GU10 i MR16 (używane zwykle w halogenach i LED-ach sufitowych). Do żarówek kapsułkowych stosuje się G9 i G4, a w reflektorach i lampach warsztatowych spotykamy często wariant R7s. Wybierając żarówkę, należy sprawdzić oznaczenie trzonka, aby uniknąć problemów z montażem. 

Kształty żarówek – podsumowanie

Choć kształt żarówki może wydawać się parametrem drugorzędnym, może pływać na dystrybucję światła i całościowy efekt w pomieszczeniu. Dla określenia kształtu stosuje się oznaczenia literowo-cyfrowe: litery określają ogólny kształt żarówki, a liczby najczęściej średnicę żarówki w milimetrach (niekiedy mogą oznaczać też długość).

Co jeszcze warto wiedzieć?

Istotnym parametrem żarówki jest efektywność energetyczna – żarówki LED są klasyfikowane jako A++ lub A+, natomiast halogenowe często mają klasę C lub niższą, co oznacza większe zużycie energii. 
Kolejnym istotnym parametrem jest czas nagrzewania – świetlówki kompaktowe potrzebują kilku sekund na pełne rozświetlenie, podczas gdy LED-y świecą natychmiast po włączeniu.

Warto także zwrócić uwagę na obecność substancji szkodliwych. Niektóre świetlówki zawierają rtęć (choć produkty z rtęcią są sukcesywnie wycofywane z rynku), tym samym wymagają odpowiedniej utylizacji.

Ostatnim parametrem jest cykl włączeń i wyłączeń (nie dotyczy on jednak żarówek tradycyjnych). Naturalnie im większa liczba, tym żarówka posłuży dłużej.

Warto poznać rodzaje żarówek i dokładnie sprawdzić ich parametry przed zakupem – to nie tylko kwestia estetyki, ale również oszczędności i komfortu użytkowania.